یاداشت، نگاهی به سی وششمین نمایشگاه کتاب جمهوری اسلامی در تهران

به گزارش پایگاه خبری نقل‌نو،حسین پایین محلی، همچنانکه همه می‌دانند و به آن اذعان دارند فرهنگ زیر بنای یک جامعه است وحیات جوامع در تاریخ و جهان مستلزم حیات فرهنگی است.

دکتر شریعتی در کتاب گفتگوهای تنهایی به نقد این جمله ارسطو میپردازد که گفته بود ایرانیان باهوش وبافرهنگ اند اما دربرابر بیگانگان منفعل! آنچه ایرانیان را منحصر به فرد کرده فرهنگ بوده.

یونانیان به ایران حمله کردند ولی هنگام خروج اسکندر از ایران لباس ایرانی بر تن داشت.

مغولان به ایران حمله کردند اما مسلمان شدند! اعراب به ایران حمله کردند اما نخبگان ایرانی بودند که به  تبین وترویج اسلام پرداختند. غزنویان که فتوحاتشان تا هندوستان رسید وصده ها در ایران حکومت کردند وبه خلفای عباسی ارادت داشتند در برابر اثر عظیم فردوسی دچار عجز شدند چنانکه فردوسی بزرگ را به دستور سلطان محمود غزنوی تحت تعقیب قرار دادند…

بله! اگر نوشتار را یکی از صورتهای بنیادین تمدن به حساب بیاوریم،  تمدن ایرانی در کنار بسیاری از مولفه ها(هنر، معماری، اسطوره، حکومتداری، قنات،ادبیات و…از سخت افزار تا نرم افزار)با شاهنامه شناخته میشده که کتاب بوده!

نمایشگاه کتاب هرساله در اردیبهشت ماه در مصلای تهران برگزار می‌شود که یک پدیده بزرگ فرهنگی  ملی  برای جامعه ایرانی  محسوب می‌شود. نمایشگاهی که دولت جمهوری اسلامی با برنامه ریزی فرهنگی تلاش دارد به بالندگی فرهنگی مدد رساند و در آن شاهد حضور اقشار مختلف جامعه از سراسر کشور هستیم.

از وزارتخانه ها وسازمان های دولتی که کتاب چاپ می‌کنند تا ناشران خصوصی، از نویسندگان و شاعران و پژوهشگران تا متفکرین، از شهروندان عادی تا خوانندگان حرفه ای، از خانواده هایی که برای خرید کتاب کودک با هم در نمایشگاه می آیند تا دانش آموزان ودانشجویان و اساتید که برای کتاب‌های آموزشی ودانشگاهی وخرید آثار به روز دانشگاهی و آموزشی به غرفه ها سر میزنند.

بی شک حضور برخی انتشارات خارجی و اصحاب رسانه راهم باید به آن افزود.در کنار اغذیه فروشیهایی که برای رفع خستگی در بخشهای مختلف مصلی پذیرای شهروندان هستند.

امسال نیز توفیق شد و از سی  وششمین نمایشگاه کتاب تهران بازدید کردیم. برخی غرفه ها که تعدادشان انگشت شمار بود فاقد راهنما بودند. در برخی غرفه ها فردی مسئول فروش بود که سر در گوشی بود و چندان  اهتمامی به جذب مخاطب وفروش نداشت. از این محدود غرفه ها بگذریم غرفه هایی بودند که آذین بندی شده بودند و پذیرای خانواده ها بودند. غرفه کودکان از این جنس محسوب می‌شدند وحتی جا برای نشستن خانواده ها داشتند. غرفه هایی نیز بودند که از مخاطبین و بازدید کنندگان دعوت میکردند که به بازدید از غرفه شان بپردازند و با یک برگه راهنما به معرفی آثارشان می پرداختند. برخی غرفه ها تخصصی بودند و در حوزه های خاص کتاب چاپ میکردند وطبیعتا مخاطبین محدود و مشخصی داشتند. مثل غرفه هایی که در حوزه زبان خارجی بودند. برخی غرفه ها  انتشاراتی بودند که کتاب‌های نفیس وگالینگوری می‌فروختند که کتابهایشان  قیمت  بالایی  داشتند و بعید می‌دانم برای ادمهای عادی مثل بنده امکان خرید کتاب زیادی وجود داشته باشد! انتشاراتی هایی هم بودند که با پیشینه درخشان در حوزه نشر چه از حیث حوزه کتاب چه از حیث تعداد (کمی وکیفی) در سطح کشور شناخته شده بودند وبسیار شلوغ بودند و به واسطه همین پیشینه طولانی در حوزه کتاب غرفه بزرگتری داشتند.

انتشاراتی مثل سوره مهر، ترجمان، ثالث،امیر کبیر. افراد کتاب را انتخاب میکردند و با دادن برگه کد کتاب به بخش صندوق وپرداخت و ارائه فیش آن به بخش دیگر غرفه کتاب را دریافت میکردند.

تخفیف ۲۰ در صدی برای شهروندان تهرانی شاید انگیزه حضوری برای بازدید و حضور مستقیم در نمایشگاه ایجاد میکرد اما برای شهرستانی‌ها با این هزینه رفت وآمد واحتمالا اسکان گزینه خرید اینترنتی را به صرفه تر می‌کرد. البته برخی نویسندگان بزرگ در غرفه انتشاراتی ها حضور داشتند وبا خوانندگان گفتگو میکردند و یا در برخی غرفه ها نشست های گفتگویی صورت می‌گرفت. که برخی غرفه ها شاهد حضور چهره های سیاسی و یا مدیران ارشد بود که اصحاب رسانه به انعکاس خبری این حضور می‌پرداختند.

نهاد کتابخانه های عمومی کشور نیز به عنوان یکی از متولیان کشوری در حوزه کتاب دارای دو غرفه در نمایشگاه بود. یکی غرفه کودک که پذیرای کودکان به همراه خانواده بود  و دیگری بزرگسال که از کتابخوان های حرفه ای تا نویسندگان وانتشاراتی را شامل می شد و باخدمات نهاد (خرید کتاب از نویسندگان وانتشارات،برنامه های فرهنگی چون رونمایی و نقد و نشست فرهنگی و …)آشنا می‌شدند.

اما در باب میزان فروش کلی  نمایشگاه و خرید براساس حضوری و مجازی ومقایسه با سال قبل  نیز بايد اشارتی داشت به این نحو که نگارنده  احساس کرد امسال حضور کمتری در نمایشگاه بوده و طبیعتا خرید حضوری نیز به نسبت پارسال کاهش داشته و براساس گزارش خبری نمایشگاه کتاب در سال۱۴۰۳ توسط علی رمضانی در نشست خبری نمایشگاه از فروش ۴۹۷میلیارد تومان خبر داد که ۳۱۹میلیارد آن به خریدحضوری و ۱۷۸میلیارد به شکل مجازی بوده. اما در سال ۱۴۰۴ به گفته محسن جوادی رئیس سی و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب در نشست خبری مبلغ ۶۵۷میلیارد فروش کل کتاب بوده که از این بین ۲۹۲ میلیارد به خرید حضوری و ۳۶۵میلیارد به خرید مجازی اختصاص داشته است که نسبت به سال قبل ۳۲ درصد افزایش راشاهدیم که خرید حضوری ۹ درصد کاهش داشته.

گفتنی است خانه کتاب متوسط قیمت هر کتاب در فروردین سال۱۴۰۳را ۱۸۱ هزار تومان و در فروردین امسال را ۲۲۱ هزار تومان اعلام کرد. طبیعتا باافزایش قیمت کتاب‌ها سبد خرید علاقه مندان به کتاب ممکن است از حیث کمی با کثرت در زمینه های مختلف مواجه نشود و مجبور باشند در خرید اولویت بندی کنند.

این نکته ای بود که متفکران مکتب فرانکفورت درغرب از آن به صنعت فرهنگ یاد کردند که کتاب تبدیل به کالای لوکس می‌شود! در چنین شرایطی پیشنهاد ما به علاقه مندان کتاب این است که کتاب‌های اصلی خود را بخرند و سایر کتاب‌ها را باعضویت در کتابخانه های عمومی به امانت بگیرند ومطالعه کنند.

حسن ختام این یادداشت غزلی  از فاضل نظری از مجموعه شعری”نیست” به خوانندگان تقدیم میشود که توسط نگارنده از نمایشگاه کتاب  از غرفه سوره مهر خریداری کرد:

غرور کم کن و با من سر قرار بیا

بس است هر چه نهان بودی، آشکار بیا

نه مثل چشمه که آهسته اشک می‌ریزد

بلند گریه کن و مثل آبشار بیا

به یاد حلقه‌ی زلف تو جمعمان جمع است

به شب‌نشینیِ غم‌های روزگار بیا

تو را برای چه عمری نگاه داشتم؟

شرابِ روز مبادای من! به کار بیا

شبِ یکی شدن رودهای بی‌دریاست

کنارت آمدم، با خودت کنار بیا

(فاضل نظری، کتاب” نیست”)